Duitse factcheckers: Nepnieuws had geen invloed op deze verkiezingen, maar we zijn nog niet veilig

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op CORRIGEREND en wordt met toestemming opnieuw gepubliceerd in het Engels.

De videoclip is wankel. Het toont enkele tientallen mensen met een donkere huidskleur op een busstation in lange witte kleding. Achter dit bericht op Facebook staat een groep, verstopt achter de accountnaam “ Ik wil mijn land terug” (“Ik wil mijn land terug”).

Zij schreven: ' Vanmorgen in Leipzig. Nee, je kunt echt niet spreken van #islamisering, #herbevolking of #vervreemding. Deel en like de pagina aub .” (“Vanmorgen in Leipzig. Vind je nog steeds dat we niet mogen praten over #islamisering, #herbevolking of #vervreemding. Deel en like de pagina aub.”) Het is 9 september. De clip wordt gedeeld op Facebook een paar duizend keer.

We hebben deze video meteen bekeken en ontdekten dat de mensen in deze video Afrikaanse christenen waren die hun vakantiekleding droegen. Ze kwamen net van een doopceremonie.

Dit is een van de voorbeelden van zogenaamd 'nepnieuws' dat we de afgelopen weken hebben opgespoord en ontkracht. Deze video van een groep die terugkeert van een doop is daar een goed voorbeeld van WahlCheck17 tot nu toe heeft blootgelegd.

Dit nepnieuwsverhaal over de vermeende “islamisering” werd door een groot deel van het grote publiek niet opgemerkt. Toch bereikte het zijn doel nog steeds: het verspreiden van verontwaardiging in rechtse kringen.

Sinds eind augustus heeft ons team van 18 journalisten, bestaande uit de twee non-profit mediaorganisaties CORRIGEREND en Eerste ontwerp , heeft niet alleen gezocht naar leugens of desinformatie, maar heeft ook een voortdurend groeiend aantal feitencontroleartikelen gepubliceerd. In onze dagelijks bijgewerkte nieuwsbrief “#WahlCheck17” informeerden we journalisten en andere geïnteresseerden over nepnieuws en desinformatiecampagnes.

We zijn gekomen om veel over dit land te leren. We hebben vooral geleerd hoe de verspreiding van emotionele berichten en campagnes ook online Duitsers beïnvloedt. We hebben geleerd hoe deze manier van campagne voeren wordt gebruikt om massa's te overtuigen en een meerderheid voor te stellen, en ook om te proberen deze massa's te beïnvloeden.

Hier zijn zes dingen die we hebben geleerd:

1. Geen nepnieuws is goed nieuws
De Duitse verkiezingen zijn niet beslist door een nepverhaal; één grote en bewust gedeelde politieke leugen is de afgelopen weken niet naar boven gekomen. Dit is iets goeds. De meest gerenommeerde onderzoeken geven aan dat een meerderheid van de Duitse bevolking traditionele media vertrouwt - dat wil zeggen grote en kleine regionale Duitse kranten en hun traditionele nieuwsuitzendingen 'Tagesschau', 'heute-Journal' en dergelijke. Opvallend is dat de meeste Duitsers in de steekproef geen vertrouwen hebben in informatie die ze tegenkomen op sociale-mediaplatforms zoals Facebook en Twitter.

Beide platforms, waarvan bekend is dat ze worden gebruikt voor het verspreiden van verkeerde informatie in landen als de VS of het VK, spelen geen significante rol in Duitsland. Het politieke discours vindt overwegend niet online plaats. Er zijn gewoon niet zoveel actieve gebruikers.

We hebben vastgesteld dat de meeste verdraaiingen en de uit hun verband geciteerde verhalen slechts een paar duizend keer zijn gedeeld. Het meeste nepnieuws dat we hebben opgespoord, is slechts door een paar honderd gebruikers gedeeld. Om deze reden is het grote publiek er voor het grootste deel niet aan blootgesteld.

Een groot en absurd verhaal als “Pizzagate” tijdens de verkiezingscampagne van 2016 in de VS zou in Duitsland niet succesvol zijn geweest. Het Duitse publiek blijkt zich zeer bewust te zijn van nepnieuws.

2. Het gif van kleine leugens
Het algemene bewustzijn van de bevolking had in aanmerking kunnen worden genomen bij de ontwikkeling van een andere strategie voor desinformatie. We hebben veel kleine nepnieuws-items waargenomen - memes, montages, half-ware beweringen, verdraaiingen of verkeerd gekozen cijfers en datums. Deze desinformatie ging meestal over migratiebeleid, vluchtelingen, asielbeleid of misdrijven die door migranten zouden zijn gepleegd.

De verspreiders van deze nepnieuwsberichten hebben zich blijkbaar gericht op xenofoben en hun angst om hun 'culturele identiteit' te verliezen. Veel van deze kleine verhalen circuleren op regionaal niveau, maar ook (waarschijnlijk) binnen gesloten groepen op Facebook. We gaan ervan uit dat ze regionaal en binnen gesloten kringen volop effect sorteren. Dit zijn de plekken waar nepnieuws nauwelijks te weerleggen is, omdat ze moeilijk op te sporen zijn door factcheckers. Het grote aantal van deze groepen maakt het vervelend om ze op te sporen. Omdat geruchten zich in zulke kleine kringen verspreiden, trekken ze ook niet de aandacht van de media.

3. Namaak wordt door rechts verspreid
Bijna alle opmerkelijke verkeerde informatie is verspreid binnen de rechtse omgeving. Daar heeft het Alternatief voor Duitsland (AfD) een provocerende en polariserende campagne gevoerd. De aanhangers van de partij, evenals recentelijk haar topmedewerkers, hebben bewezen de belangrijkste verspreiders van nepnieuws te zijn. Dit wordt bevestigd door onze fact-checking-artikelen, maar ook door onderzoek en artikelen van experts.

4. Russische bots slapen - bijna
Tot afgelopen zaterdag, vlak voor de verkiezingen, konden alle botonderzoekers waarmee we in contact waren gekomen geen toename van de Russische botactiviteit bevestigen. De bots die in gebruik zijn geweest, hebben voornamelijk in het voordeel van AfD gewerkt. Ze waren goed voor tussen de 7 en 12 procent van het verkeer op Twitter.

Volgens sociale bot-expert Ben Nimmo was het pas afgelopen zaterdag toen een botnet werd geactiveerd om te werken aan het onderwerp verkiezingsfraude - in het geval van een zwak resultaat voor de AfD.

4. Woede en verontwaardiging — analoog en digitaal
De golf van woede die de verkiezingsoptredens van Angela Merkel sinds augustus volgt, domineert ook het discours online. Deze golf was al duidelijk te zien in de weken voor de straatcampagnes. Ook online zijn straatprotesten georganiseerd. Sociale media zijn een indicator voor de groei van woede. Iemand die hardop huilt, iemand die verkeerde informatie tweet, suggereert een boos moreel, maar laat geen boze meerderheid zien. Deze gebruikers hebben gewerkt aan het vervormen van het politieke discours, waardoor het bijna onmogelijk is geworden voor constructieve discussies en rationele geschillen om wortel te schieten.

5. Ze kwamen om te blijven
Nepnieuws, verdraaiingen en bewust gedeelde halve waarheden hebben altijd bestaan, vooral tijdens verkiezingscampagnes. Tegenwoordig kunnen ze digitaal sneller worden gedeeld en versterkt.

Uit deze verkiezing bleek dat het Duitse publiek openstaat voor een goed geïnformeerd politiek debat. Toch is een groot deel van de samenleving vatbaar voor desinformatiecampagnes. Het werd duidelijk dat deze methode van desinformatie nog niet uitgeput is. Het is zorgwekkend dat de propagandisten van negatieve campagnes nog maar net zijn begonnen. Misschien hebben ze deze zomer gewoon gebruikt om hun strategieën te oefenen.

6. Eerst nadenken, dan delen
Nepnieuws veroorzaakte noch de opkomst van de extreemrechtse AfD, noch het recente electorale succes ervan. Nepnieuws is niet het probleem, maar wel een uiting van een onderliggend probleem. Toch is nepnieuws een langzaam vergif voor de democratie. Daarom is het noodzakelijk om het tegen te gaan en aan te dringen op een verlichte, op feiten gebaseerde politieke discussie. Om de vrije meningsuiting te kunnen garanderen en ons samenleven als tolerante samenleving te kunnen garanderen, is het noodzakelijk om desinformatiecampagnes te ontmaskeren door middel van factchecking.

Fact-checking heeft een belangrijke rol gespeeld in het onderwijs over digitale media. Het hanteert één principe: 'Eerst nadenken, dan delen.' We hebben geleerd over de immens belangrijke rol van media-educatie, omdat we allemaal zenders en ontvangers van informatie zijn. En we zijn erachter gekomen dat de rol van journalisten als poortwachters van informatie is verzwakt.

Het blijft relevant om te ontdekken waarom nepnieuws effect kan hebben. Waarom zijn zoveel mensen bereid om in geruchten te geloven en ze te verspreiden?

Als we er met succes aan werken om de draad van het gesprek met de boze en de bange weer terug te krijgen, maakt nepnieuws geen kans meer.