Duitse factcheckers zijn alert op complottheorieën en donkere humor rond de bevingen van Merkel

Bondskanselier Angela Merkel gaat zitten om het volkslied te horen nadat ze voor de derde keer in minder dan een maand in het openbaar bevend is gezien. (AP Foto/Markus Schreiber)

In december pakte de Nigeriaanse president Muhammadu Buhari de microfoon tijdens een persconferentie en ontkende dat hij was overleden en vervangen door een kloon .

“De onwetende geruchten zijn niet verrassend. Toen ik vorig jaar op medische vakantie was, hoopten veel mensen dat ik dood was', zei hij.

Nu is het de beurt aan de Duitse bondskanselier Angela Merkel in de schijnwerpers van complottheorieën – en voor factcheckers om klaar te staan ​​​​om ze te bestrijden.

Merkel trok woensdag de aandacht van de wereld toen ze naast de Finse premier Antti Rinne in Berlijn verscheen. Het publiek zag Merkel voor de derde keer in minder dan een maand merkbaar trillen. Merkel, 64, is aan de macht sinds 2005, en het is niet ongebruikelijk dat een machtige figuur met vragen over een medische aandoening een doelwit wordt van bezorgdheid en online speculatie.

Vanaf de publicatie heeft het kantoor van Merkel geen verklaring gegeven voor haar bevende afleveringen. Op donderdag, in het laatste openbare evenement waaraan Merkel deelnam, ging zitten tijdens het Duitse volkslied en sprak er desgevraagd niet specifiek over.

'Ik ben me bewust van de verantwoordelijkheid van mijn kantoor', zei Merkel op de persconferentie. 'Ik gedraag me gepast wat mijn gezondheid betreft... ik zorg voor mijn gezondheid.'

Maar er zijn complottheorieën en donkere humor, en Duitse factcheckers zitten bovenop de situatie.

Tania Roettger, hoofd van het feitencontroleplatform Correctiv in Duitsland, houdt dit onderwerp nauwlettend in de gaten en denkt dat het nog steeds rustig is rond Merkel.

'Er zou veel meer desinformatie kunnen zijn, gezien het feit dat Angela Merkel het doelwit is van veel kritiek en beschuldigingen in bepaalde socialemediakringen', vertelde Roettger aan de IFCN. “De weinige berichten die we hebben gezien, hebben een beperkt bereik, althans in het openbaar. Er zijn echter nogal vreemde theorieën die er zijn.'

In tijden als deze vinden factcheckers het belangrijk om geen stem te geven aan speculatie. Maar het is ook belangrijk om duidelijk te maken dat er geen officiële of betrouwbare informatie is over bijvoorbeeld de verslaving van Merkel aan bepaalde medicijnen, zoals sommige samenzweringen beweren.

Sommige Duitse websites suggereren dat haar tremor het gevolg is van een afhankelijkheid van een medicijn dat wordt gebruikt om onder andere angststoornissen, slapeloosheid en alcoholontwenning te behandelen. Die kop is tot nu toe door meer dan 9.000 lezers bekeken. Maar het artikel citeert geen officiële bronnen en biedt geen documenten met betrekking tot de kanselier. Vanuit het oogpunt van feitencontrole verdient het geen aandacht.

Een andere claim circuleerde in een Facebook na gebruikte politieke haatzaaiende uitlatingen en donkere humor om Merkel aan te vallen, wat suggereert dat ze beeft elke keer dat ze het volkslied hoort. (Twee van de drie keer dat Merkel in het openbaar schudde, speelde het Duitse volkslied.) De satirische post werd 1800 keer gedeeld in minder dan 24 uur.

'De eerste keer dat Merkel in het openbaar bevend werd gezien, zei ze dat er te veel hitte was en dat ze niet genoeg water had gehad', zegt Laurens Lauer, een onderzoeker aan de Universiteit Duisburg-Essen in Duitsland, in een telefoongesprek met de IFCN . “Daarna zou ze gereserveerde antwoorden geven op vragen over haar toestand. Ze zou gewoon zeggen dat ze in orde en volledig efficiënt was, maar wat tijd nodig had om de schokkende incidenten te verwerken.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Finse premier Antti Rinne luisteren naar de volksliederen in de kanselarij in Berlijn, Duitsland, woensdag 10 juli 2019. Merkels lichaam beefde zichtbaar toen ze naast de Finse premier stond en naar de volksliederen luisterde tijdens de welkomstceremonie op de kanselarij. (AP Foto/Markus Schreiber)

“Nu, na de derde keer, beginnen de traditionele media haar een beetje onder druk te zetten. Journalisten begonnen te vragen of het publiek het recht heeft om haar medische toestand in meer detail te kennen. Dit is dus de omgeving waar deze berichten en artikelen, met een zeer glunderende toon, opduiken en, in sommige gevallen, speculeren over vermeende redenen zoals een drugsverslaving .”

Factcheckers zijn gewend aan mensen die verhalen willen geloven die niet op feiten zijn gebaseerd.

Toen in 2018 bijvoorbeeld de toenmalige kandidaat voor het Braziliaanse presidentschap Jair Bolsonaro in de maag werd gestoken en een spoedoperatie moest ondergaan, boden gebruikers van sociale media tientallen theorieën over zijn toestand aan. Een paar maanden later ging nu-president Bolsonaro tijdens een interview op video en liet hij zijn enorme litteken zien. Het was vrij duidelijk dat hij een enorme maagoperatie had ondergaan. Er zijn echter nog steeds mensen die liever geloven dat de steekpartij in 2018 slechts een onderdeel was van een goed gepland spel om hem meer stemmen te bezorgen.

“Ook al gebeurt dit (mensen blijven complottheorieën geloven), we moeten de feiten blijven controleren. Dit is de enige uitweg”, zegt Natalia Leal, directeur content bij Agencia Lupa. “We moeten de informatie controleren en ervoor zorgen dat we weten waar de samenleving over praat. In deze (gezondheidssituatie) gevallen dienen acties van factcheckers een mix te zijn van ethische, objectieve en serieuze journalistiek met educatie.

“Factcheckers moeten mensen stimuleren om op zoek te gaan naar feiten; te twijfelen aan wat ze zien, lezen of horen; en te zoeken naar informatie die in de werkelijkheid verankerd is. Aan de andere kant zouden we ook meer van onze politici moeten eisen. Op deze manier helpen we de vertrouwenscyclus tussen journalistiek, autoriteiten en de samenleving te herstellen.”