Ingebed in een massawaan: de uitdaging van rapporteren over QAnon

Online intimidatie, Telegram-kanalen en moeilijke gesprekken - hoe het is voor journalisten die een virale samenzweringstheorie behandelen.

Het Capitool van de Verenigde Staten in Washington, D.C. werd door duizenden relschoppers – waaronder enkele QAnon-aanhangers – geschonden tijdens een ‘Stop The Steal’-bijeenkomst op 6 januari ter ondersteuning van president Donald Trump. (AP-foto).

BBC-reporter Marianna Spring zat afgelopen zomer buiten te genieten van een pint met een van haar vrienden toen ze werd geraakt door haar eerste QAnon-paal.

Berichten en bedreigingen stroomden de telefoon van Spring binnen en beschuldigden haar ervan baby's te eten en een satanische pedofiel te zijn. Spring, een gespecialiseerde verslaggever voor desinformatie en sociale media, bleef die nacht tot 3 uur 's nachts op en blokkeerde accounts totdat de stortvloed van intimidatie afnam. Toen ze wakker werd, wachtten haar nog meer berichten.

'Ik denk dat ik toen pas echt besefte wat QAnon is, de omvang van deze beweging, de cult-achtige aard ervan, en hoe het hier in het VK een beetje een groot probleem begon te worden,' zei Spring.

QAnon – de ongegronde samenzweringstheorie rond het idee dat prominente democraten en Hollywood-beroemdheden kannibalistische, satan-aanbiddende pedofielen zijn – is het afgelopen jaar enorm populair geworden. Het heeft in de Verenigde Staten grip gekregen onder de aanhangers van voormalig president Donald Trump en zijn ideeën hebben zich naar het buitenland verspreid.

NAAR NPR/Ipsos-peiling december 2020 ontdekte dat 17% van de respondenten zei te geloven dat een 'groep satanaanbiddende elites die een kinderseksring runnen onze politiek en media probeert te beheersen', en 37% zei dat ze niet wisten of de bewering waar was.

“QAnon maakte echt gebruik van de angst en verwarring rond de pandemie, en ook van de politieke verdeeldheid rond de verkiezingen, en zelfs de landelijke protesten tegen raciale gerechtigheid”, zei HuffPost senior verslaggever Jesselyn Cook, die desinformatie behandelt. '2020 was een perfecte storm.'

De complottheorie ontstond in 2017 toen iemand die zichzelf Q noemde een Trump-citaat plaatste over de 'rust voor de storm' op 4chan, een berucht online prikbord. Sindsdien is QAnon snel geëvolueerd naarmate nieuwe volgers toetreden en zich meer niche-theorieën ontwikkelen. Volgelingen hebben hun overtuigingen in de echte wereld gebracht, soms op gewelddadige manieren. Meest recentelijk, sommige QAnon gelovigen nam deel in de opstand van 6 januari in het Capitool van de Verenigde Staten.

Een groeiend aantal journalisten volgt QAnon en rapporteert over alles, van de manier waarop algoritmen voor sociale media complottheorieën helpen verspreiden tot de mensen die dierbaren verliezen aan de beweging. Bij elk verhaal discussiëren ze over de vraag of hun verslaggeving nuttige informatie zal opleveren of de beweging alleen maar zal versterken. Hun doel is om lezers - wetgevers, technologiebedrijven, het grote publiek - de ernst van de problemen die QAnon stelt te laten begrijpen.

'Online samenzweringen en desinformatie zijn niet langer een perverse internetgril, maar iets dat een enorme invloed heeft op het echte leven', zei Spring. “De rellen op Capitol Hill … hebben heel duidelijk aangetoond hoeveel schade deze samenzweringen online echt kunnen aanrichten.”

Een demonstrant met een QAnon-bord wacht in de rij met anderen om deel te nemen aan een campagnebijeenkomst van 2018 met president Donald Trump in Wilkes-Barre, Pa. (AP Photo/Matt Rourke)

Hoewel QAnon pas sinds kort dagelijks de nationale krantenkoppen haalt, volgen sommige verslaggevers de beweging al jaren.

CNN-verslaggever Donie O'Sullivan is een van hen. Tijdens de begindagen van de samenzweringstheorie hield hij het in de gaten, maar deed hij niet veel rapportage uit bezorgdheid dat het wereldwijde platform van CNN de theorie zou verspreiden.

'Waar is het omslagpunt van ja, er gebeurt iets op het internet, en ja, sommige mensen zijn betrokken, maar door ons erover te vertellen, geven we het onbedoeld meer zuurstof?' zei O'Sullivan.

Brandy Zadrozny, een onderzoeksjournalist bij NBC News, stond voor een soortgelijk dilemma. Ze hoorde voor het eerst over QAnon van haar rapportagepartner Ben Collins in november 2017, maar publiceerde haar eerste artikel erover pas in 2018.

Het verschijnen van QAnon-aanhangers bij Trump-bijeenkomsten in 2018 deed Zadrozny beseffen dat QAnon niet zomaar een complottheorie was, maar iets dat aandacht nodig had.

'Het is wanneer complottheorieën van online naar IRL gaan, dat we het gevoel hebben dat we moeten uitleggen wie deze mensen zijn die je misschien op je tv ziet,' zei Zadrozny. 'Wat we niet willen dat mensen doen, is de dingen in het echt of op televisie zien en vervolgens googelen als er geen verantwoordelijke journalistiek is.'

Verschillende andere verslaggevers wezen op de Trump-rally's van 2018 als het moment waarop ze zich realiseerden dat QAnon zou kunnen uitgroeien tot iets veel groters. De plotselinge opkomst van de beweging kort na het begin van de pandemie was een ander duidelijk buigpunt.

Tegenwoordig, omdat QAnon-overtuigingen zo wijdverbreid zijn geworden, is er niet zoveel zorg dat het simpelweg afdekken van de beweging deze verder zal versterken. Rolling Stone-cultuurverslaggever EJ Dickson vergeleek het met het dilemma waarmee verslaggevers aanvankelijk werden geconfronteerd toen ze verslag deden van Trump.

'Trump heeft het grootste platform ter wereld, en media en redacties worstelden met de vraag of ze zijn boodschap versterkten door de gekke en vreselijke dingen die hij zei te behandelen', zei Dickson. 'Maar tegelijkertijd had hij al het grootste platform ter wereld, dus het was alsof je er een oogje voor dichtkneep als je het niet bedekte.'

'Ik denk dat hetzelfde argument kan worden gemaakt over QAnon,' zei ze. “Op dit moment is het paard al uit de stal. Het is nu al een probleem.”

Kind woont maart buiten Netflix in Hollywood, CA, op 19 september 2020. QAnon-volgers hebben de anti-mensenhandel-hashtag #SaveTheChildren gekaapt. (AP-foto)

QAnon is misschien begonnen op 4chan, maar inhoud met betrekking tot het complotgeloof heeft zich verspreid naar de meeste grote sociale-mediaplatforms, waaronder Twitter, Facebook, Instagram en YouTube.

Hoewel er een paar kernprincipes zijn die door de meeste QAnon-gelovigen worden geaccepteerd, zijn er veel meer niche-sub-complottheorieën, elk met hun eigen kleine aanhang. Velen beschrijven QAnon als een 'grote tent' omdat er zoveel verschillende samenzweringstheorieën met de beweging worden geassocieerd.

Soms ondersteunen en verspreiden mensen QAnon-geassocieerde ideeën zonder te beseffen dat die ideeën deel uitmaken van de samenzweringstheorie, wat de zaken nog ingewikkelder maakt. Zo is de hashtag #SaveTheChildren, die ogenschijnlijk gaat over het voorkomen van kindersekshandel, gelinkt aan QAnon.

Om al deze gesprekken te volgen, houden sommige journalisten de sociale mediasites en internetforums in de gaten waar QAnon-theorieën worden verspreid en gedeeld. Zo houdt politiek journalist Will Sommer van Daily Beast een lijst bij van 30 tot 40 rechtse blogs, forums en andere websites die hij één keer per dag doorzoekt. Hij bladert ook regelmatig door een lijst met Telegram-groepen.

'Je bent als een grote walvis, en je slikt gewoon zoveel mogelijk door, en je moet het via je balein eruit filteren', zegt Sommer, die aan een boek over QAnon werkt. “Je wilt de trends spotten, en je wilt dingen zien die steeds weer worden herhaald. En in dat geval moet ik er dus gewoon enorme hoeveelheden van consumeren om deze verbanden te zien.”

Dat werk is de afgelopen weken moeilijker geworden, omdat sociale-mediaplatforms hard beginnen te werken aan QAnon-inhoud. Twitter heeft bijvoorbeeld VERWIJDERD meer dan 70.000 QAnon-accounts.

Zadrozny gebruikte populaire journalistieke tools om QAnon te volgen. Ze hield TweetDeck altijd open met een Twitter-lijst met QAnon-accounts. Ze had ook een CrowdTangle-dashboard voor pagina's met betrekking tot de complottheorie en een YouTube-kanaal dat QAnon-makers volgde.

“Nu is het moeilijker. Nu hebben we het over Discord-chats. Nu hebben we het over audiochatrooms. Nu hebben we het over Telegram-kanalen', zei Zadrozny. 'Dus het is gewoon extreem online zijn, een miljard tabbladen hebben en deze mensen volgen terwijl ze naar meer nicheplatforms worden verplaatst.'

Om ervoor te zorgen dat ze belangrijke trends nauwkeurig identificeren, controleren sommige verslaggevers hun bevindingen bij onderzoekers die meer tijd doorbrengen in QAnon-ruimten.

Ze vertrouwen ook op voormalige QAnon-gelovigen voor tips en volgen de berichten van QAnon-beïnvloeders, die helpen bepaalde gespreksonderwerpen te bepalen. Die gespreksonderwerpen zijn 'extreem goed georganiseerd', zei O'Sullivan. Hij zei dat het vrij eenvoudig is om de complottheorie van de dag te identificeren, omdat deze zich over QAnon-ruimten zal verspreiden.

O'Sullivan zag de verspreiding van QAnon-praatpunten in realtime op 6 januari, toen hij verslag deed van de rellen in het Amerikaanse Capitool. Toen mensen het terrein van het Capitool verlieten, vroeg hij hen naar het geweld dat eerder die dag had plaatsgevonden. Ze vertelden hem dat antifa verantwoordelijk was geweest.

'Toen mensen naar beneden kwamen, zeiden ze: 'Oh, het geweld, de vernietiging - dat was antifa.' En dit is van mensen die echt lopen en de plaats verlaten,' zei O'Sullivan. “Dat was opmerkelijk voor mij omdat op dat moment de samenzwering over antifa en linkse agitatoren en Trump-aanhangers die niet echt verantwoordelijk waren voor deze vernietiging zich online verspreidde. Het was gewoon opmerkelijk hoe snel eenstemmig mensen achter de ongegronde gesprekspunten kunnen komen.”

Naast het volgen van QAnon-chatrooms, zei Cook dat ze veel tijd besteedt aan 'reverse engineering'-complottheorieën. Zodra ze een viraal stukje verkeerde of desinformatie identificeert, werkt ze achteruit om te begrijpen waar het vandaan kwam, wie het promootte en waarom.

“Met zoveel van de complottheorieën die we het afgelopen jaar hebben gezien, zou de eerste vermelding ervan op Twitter afkomstig zijn van een QAnon-account. Of je zou op 8chan of 8kun kijken en je zou zien dat twee mensen dit verspreiden voordat het Twitter bereikte en voordat het Fox News bereikte en voordat het viraal ging, 'zei Cook.

Veel tijd besteden aan het rapporteren over QAnon en het absorberen van bizarre complottheorieën kan zijn tol eisen, zei Dickson. Journalisten lopen het risico ongevoelig te worden voor de theorieën. Ze wees op het recente nieuws over Rep. Marjorie Taylor Greene (R-Ga.) als voorbeeld. Hoewel velen verrast waren te horen dat Greene denkt dat 'Joodse ruimtelasers' bosbranden hebben veroorzaakt in Californië, schokte het nieuws Dickson niet, aangezien die theorie in overeenstemming is met wat veel QAnon-aanhangers geloven.

“Het is alsof je een kikker in langzaam kokend water legt. Je raakt erg gewend aan het discours en dingen worden steeds minder verrassend voor je, 'zei Dickson. 'Ik doe heel hard mijn best om aan het eind van de dag tot rust te komen, tijd door te brengen met mijn familie, te praten met mensen die geen deel uitmaken van een massale waanvoorstelling om te proberen dat uit mijn brein te verwijderen.'

Een QAnon-aanhanger marcheert op weg naar het Hooggerechtshof tijdens het Million MAGA-protest met betrekking tot de verkiezingsresultaten op 14 november 2020 in Washington D.C. (AP Photo/Chris Tuite)

Op verantwoorde wijze rapporteren over een complottheorie vergt extra gevoeligheid en voorzorg.

Wanneer ze verhalen identificeren, vermijden veel verslaggevers de beweging als een spektakel te behandelen en de nieuwste bizarre complottheorie te herhalen. In plaats daarvan proberen ze tastbare effecten te identificeren, wat hen helpt om kleinere theorieën niet te versterken.

“In plaats van alleen op te merken dat QAnon-gelovigen in X-ding geloven en al hun hoop op deze datum hebben gevestigd, zal ik proberen iets te vinden over hoe QAnon-gelovigen pleiten voor geweld of dat ze zich organiseren op een specifiek platform en veroorzaken problemen”, zegt Ali Breland, een desinformatieverslaggever voor Mother Jones. 'Het zijn dingen die idealiter, hopelijk kunnen worden opgelost als er aandacht voor is, of dingen die nuttige informatie zijn voor mensen.'

Ook de taaljournalisten gebruiken zaken. Insider digitale cultuurverslaggever Rachel Greenspan zei dat ze vermijdt te verwijzen naar QAnon als een 'groep', omdat het geen leiderschapshiërarchie of geformaliseerde regels heeft. Het is eerder een geloofssysteem.

'We willen ervoor zorgen dat we geen taal gebruiken als 'een lid van QAnon', want dat geeft het eigenlijk veel meer macht dan het zelfs heeft', zei Greenspan.

Ook in haar berichtgeving probeert ze heel specifiek te zijn. Wanneer ze rapporteert over een kleinere, niche-complottheorie, schrijft ze het geloof niet toe aan alle QAnon-volgers, maar contextualiseert ze het in plaats daarvan binnen de grotere beweging.

Hoewel veel verslaggevers in het verleden QAnon-volgers hebben geïnterviewd, proberen sommigen dit te vermijden. Natuurlijk staan ​​sommige volgelingen vijandig tegenover journalisten, die zij zien als onderdeel van de satanische kliek, en de informatie die zij journalisten geven is onbetrouwbaar. Maar er ontstaan ​​ook problemen wanneer QAnon-volgers media-aandacht zoeken die volgens hen hun overtuigingen legitimeert.

'Een grote boodschap in de QAnon-gemeenschap is eigenlijk het idee waarom je zoveel aandacht geeft als het niet echt is?' zei Zadrozny. “Want als dat niet zo was, waarom zouden de media zich dan druk maken om een ​​stomme complottheorie? Het is dit soort circulaire logica.”

Dickson zei dat ze vermijdt om QAnon-influencers te noemen, van wie velen hebben geprofiteerd van de beweging, om niet onbewust meer mensen naar hen te leiden. Ze probeert ook geen actieve volgers te interviewen omdat ze ze niet nuttig vindt.

'Dit zijn mensen die zijn ingebed in een massale waanvoorstelling', zei Dickson. “Ze geloven wat ze geloven, en wat ze geloven is verkeerd. En het zal je publiek of wie dan ook niet helpen om dit fenomeen echt te begrijpen door dat te benadrukken.'

Uiteraard moet elke berichtgeving over een complottheorie ook gepaard gaan met rigoureuze feitencontrole. O'Sullivan legt uit wat onwaar is aan het begin en het einde van een interview. Evenzo ontkracht Greenspan elke samenzweringstheorie waarnaar ze in een verhaal verwijst.

Naarmate de tijd verstrijkt, zullen sommige QAnon-gelovigen waarschijnlijk de samenzweringstheorie dumpen. Inauguratiedag bracht voor sommigen een moment van duidelijkheid, aangezien de beloofde 'storm' - toen Trump de staat van beleg moest uitroepen en de Democraten zou oppakken en executeren - nooit kwam.

Deze verschuivingen roepen vragen op over de beste manier om verslag uit te brengen over voormalige gelovigen, en het is een kwestie waar Greenspan de laatste tijd over nadenkt.

'Er is een dunne lijn die je moet bewandelen tussen het humaniseren en meevoelen met deze mensen die in feite door een sekte zijn gemanipuleerd op een bepaalde manier, versus zoals, oké, maar dit zijn ook mensen die iets hebben gesteund dat onschuldige mensen ervan beschuldigt een pedofiel te zijn ', aldus Greenspan.

Rep. Marjorie Taylor Greene, R-Ga., draagt ​​een 'Trump Won'-gezichtsmasker wanneer ze op de vloer van het Huis arriveert om haar ambtseed af te leggen op de openingsdag van het 117e congres in het Capitool van de Verenigde Staten in Washington. Greene heeft in het verleden steun uitgesproken voor QAnon. (AP Foto/Erin Scott)

Hoewel Trump niet in functie is, blijft de samenzweringstheorie gelovigen behouden, zelfs onder de hoogste regeringsniveaus. Naast Greene heeft Rep. Lauren Boebert (R-Colo.) steun uitgesproken voor QAnon.

'Er lijkt hoop of een overtuiging te zijn dat QAnon zal verdwijnen nu Trump niet meer in functie is', zei Cook. “Deze beweging heeft wortels in zoveel andere desinformatiegroepen en gaat nergens heen. Het is iets waar we de komende jaren mee te maken krijgen.'

Verschillende journalisten zeiden te hopen dat hun berichtgeving over QAnon ervoor zal zorgen dat mensen het serieus nemen. In hun interviews met mensen die dierbaren hebben verloren aan de samenzweringstheorie, krijgen verslaggevers een 'stoel op de eerste rij' - zoals Cook het stelt - voor het wrak dat QAnon gezinnen kan veroorzaken. Het probleem is zo wijdverbreid dat rouwende familieleden online steungroepen hebben opgericht.

“Als ik praat met mensen die naaste mensen in hun leven hebben die echt, echt, echt geïnvesteerd en toegewijd zijn in QAnon, beschrijven ze pijn bij het verliezen van een persoon. Deze gesprekken gaan over het algemeen over verdriet”, zegt Abby Ohlheiser, hoofdredacteur van MIT Technology Review. “Aan die gesprekken raak ik nooit gewend. Die zijn elke keer weer moeilijk.”

Het bereik van QAnon reikt verder dan rafelig relaties. Zijn invloed op de Stop the Steal-beweging en de rellen in Capitol Hill heeft bewezen dat het gevolgen heeft voor het vertrouwen van mensen in de Amerikaanse democratie.

En dus, volgens Sommer, is de vraag die QAnon stelt: wat gebeurt er met een land als een enorm percentage mensen een waanidee koopt en de realiteit verlaat?

“Helaas zien we op gezinsniveau dat mensen vervreemd raken van hun familie. We zien mensen misdaden, moorden en terrorisme plegen. Dan zien we dingen als Marjorie Taylor Greene in het congres komen', zei Sommer. 'Ik denk dat dat mijn grootste vraag is, of waar ik hoop dat (mijn) rapportage helpt om mee te worstelen.'

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 9 februari 2021.